Lenfödem: Nedir ve kendini nasıl gösterir? + Tedavi

Lenfödem, zamanla kötüleşen (ilerleyen) kronik bir hastalıktır. Lenf üretimi ve drenajı arasındaki dengesizliğin bir sonucudur. Sonuç, dokularda lenf sıvısının birikmesi veya lenfostazdır.

Şişme, artan protein içeriğinin bir sonucu olarak ortaya çıkar. Deri altı doku ve dokularda sık iltihaplanma ve fibrotik değişiklikler ile komplike hale gelir. Birincil olabileceği gibi ikincil de olabilir. Öncelikle gelişimsel bir kusur olarak ortaya çıkar, ancak kalıtsal bir faktörün bir sonucu olarak da ortaya çıkabilir. İkincil olarak başka bir hastalığın veya lenfatik sistemin hasar görmesinin bir sonucu olarak ortaya çıkar.

Lenfatik sistem, diğer adıyla lenfatik sistem, lenf sıvısının vücutta taşınmasından sorumludur. Esas olarak kan ve interstisyel boşluk arasındaki boşluktur. Lenfatik sistem ayrıca insan bağışıklığında da önemli bir rol oynar.

Lenfatik sistem nedir?

lenfatik sistem insan vücudundaki büyük bir sistemdir. Vücuttaki bağışıklık süreçlerinde önemli bir rol oynar. Örneğin lenfatik sıvı (yani lenf), lenf damarları, lenf düğümleri, timus ve dalağı içerir. Sindirim sistemi veya kemik iliği, akciğerler ve karaciğer de önemli bileşenlerdir.

Lenf üretimi kan damarları seviyesinde gerçekleşir ve buradan sıvı ekstravasküler (interstisyel olarak adlandırılan) boşluğa süzülür. Gün boyunca yaklaşık 2 ila 4 litre bu sıvı üretilir. Çeşitli metabolizma ürünlerinin yanı sıra örneğin tuzlar veya proteinler de içerir.

Lenf, hücresel metabolizmanın bir ürünü olarak ve aynı zamanda kan damarlarından süzüntü olarak üretilen renksiz bir sıvıdır. Aşağıdakiler gibi bileşenler içerir:

• kan plazması
• proteinler
• ve daha sonra karaciğere transfer edilen yağlar
• lenfositler

Lenf, lenfatik damarlarda taşınmaya devam eder. Lenfatik damarlar interstisyel boşlukta, yani interstisyumda kör bir şekilde başlar. Bu küçük damar yumağı büyük lenfatik toplayıcılara bağlanır. Lenfatik damarların duvarı, kan damarlarının aksine çok incedir.

Bir günde 20 litre doku sıvısı üretilir.
%10'u (yaklaşık 2-4 litre) lenftir.
Bu sıvının %90'ı kan damarlarına geri emilir.

Lenf damarları oldukça geçirgendir. Damar duvarından geçemeyen bakteriler bile damarın içine girebilir. Lenf daha sonra lenf düğümlerine gider. Lenf düğümleri filtreleme işlevine sahiptir ve bağışıklık reaksiyonlarında önemli bir rol oynar.

Lenf düğümleri vücudun her yerinde bulunur. Çoğu zaman büyük kan damarlarının yakınında bulunurlar. Filtreleme kapasiteleri çeşitli yabancı maddeleri yakalamalarını sağlar. Bunlar örneğin yukarıda bahsedilen bakteriler, aynı zamanda diğer mikroplar veya tümör hücreleridir. Ayrıca bu özellik nedeniyle lenf düğümleri çeşitli iltihaplarda ve hastalıklarda büyür. Bağışıklığın bir parçası olan lenfositler lenf düğümlerinde bulunur.

Omurilik, hücrelerin bir metaboliti veya kan sıvısının bir süzüntüsü olarak üretilen lenf için bir drenaj sistemi görevi görür.
Vücudun bağışıklık süreçlerinde önemli bir rol oynar.
Lenfatik damarlar, metastaz olarak da bilinen kanser hücrelerinin vücutta taşınması için yaygın bir yoldur.

Lenfödemin nedeni lenfatik sistemin yetersiz çalışması, dokulardaki fazla sıvıyı uzaklaştıramaması ve bunun sonucunda çeşitli yerlerde lokal olarak birikerek şişmeye neden olmasıdır.

Lenfödemin nedenleri çeşitlidir

Lenfödem oluşumunun çeşitli nedenleri olabilir. Örneğin lenfatik damarların yapısında hasar veya kapakçıklar düzeyinde işlevsel bozukluk. Ayrıca bir kan damarının tıkanmasından da kaynaklanabilir. Bunun sonucunda lenf ve dolayısıyla içerdiği diğer maddeler birikir. Örneğin proteinler, metabolitler veya yabancı maddeler.

Birikim daha sonra şişmeye neden olur. Komplikasyon iltihaplanma ve aynı zamanda deri altı dokusunun odunlaşmasıdır. Enflamasyon bulaşıcı olmayabilir. Cilt kızarır ve şişlik zamanla kötüleşir.

Lenfödem birincil ve ikincil olarak ikiye ayrılır:

• Birincil, lenfatik sistemin doğuştan gelen kusurlarından veya kalıtımdan kaynaklanır.
• İkincil lenfatik sistemdeki hasarın bir sonucu olarak ve aşağıdaki gibi başka bir hastalığın belirtisi olarak ortaya çıkar:
  • Enfeksiyon
  • Enflamasyon (bulaşıcı olmayan)
  • vasküler hastalık
  • onkolojik hastalık
  • kaza, travma, ameliyat sırasında hasar
  • uzun süreli immobilizasyon

Birincil nedeni lenfatik sistemdeki gelişimsel bir anomalidir, örneğin lenfanjiodisplazi. Ayrıca kalıtsal bir faktörden, yani ailesel oluşumdan da kaynaklanabilir. Çoğunlukla kadınları etkiler.

Lenfödem doğuştan gelir ancak ergenlik çağında da ortaya çıkabilir, bu durumda nedeni bilinmemektedir. En yaygın başlangıç bölgesi alt uzuvlar, özellikle de alt uzuvlardır. Daha sonra yukarı doğru yayılır.

İkincil neden genellikle lenfatik sistemdeki hasarın sonucudur. Lenfatik sistemin tıkanması veya engellenmesi sonucu ortaya çıkar. Örneğin ameliyatın, özellikle kanser için yapılan radikal geniş ameliyatın sonucudur. Aynı zamanda iltihaplanma veya travmanın da sonucudur.

Şişme, drenajın kısıtlandığı noktada meydana gelir ve daha sonra aşağıya doğru yayılır. Hem kadınları hem de erkekleri etkiler. En yaygın olanı, meme ameliyatı veya meme kanseri için mastektomi sonrası üst ekstremite lenfödemidir.

Lenfödemin en karakteristik belirtisi şişliğin ortaya çıkmasıdır. Ancak bu ilk belirti değildir. Mevcut kaynaklara göre lenfödem 4 temel aşamaya ayrılmaktadır.

Tabloda lenfödemin 4 aşaması açıklanmaktadır

Bir başka biçim de lenfödemin tabloda gösterildiği gibi aşamalara bölünmesidir

Primer lenfödemde karakteristik şişlik alt ekstremitede başlar ve daha sonra bu şişlik yukarı doğru ekstremiteye yayılır. Sekonder lenfödemde ise seyir daha farklıdır.

İkincil lenfödem genellikle ameliyat, kemoterapi ve radyoterapiden sonra, en sık olarak da kanser tedavisinden sonraki 1 yıl içinde ortaya çıkar. Şişlik, lenfatik sistemdeki hasarın altındaki bir noktada ortaya çıkar ve buradan aşağıya doğru yayılır. Erken ödem olarak da adlandırılır.

Geç tip ise yaşam boyunca gelişir. Lenfödem henüz tespit edilememiştir. Ancak bir kaza, muhtemelen bir böcek ısırığı ve hatta bir kan alımı ile de tetiklenebilir. Bir başka örnek ise altta yatan hastalığın kötüleşmesi sonucu ortaya çıkan malign ödemdir. Belirtisi örneğin belirgin ağrıdır.

Diğer belirtiler şunlardır:

• soluk cilt
• terli cilt
• artan cilt sıcaklığı
• özellikle elin arka kısmında vasküler paternin görünürlüğünün kaybı
• ciltte hiperkeratoz, yani kornifikasyon artışı
• ülserasyonda yüzeysel hasar, yani cildin ülserleşmesi
• deri altı dokuda belirgin fibrozis durumunda, uzuv boyut olarak küçülebilir, hareket kısıtlaması ile sertleşebilir
• saç dökülmesi

Komplikasyon, durumun kötüleşmesi için önemli bir risktir

Lenfödemde komplikasyonlar yaygındır. Bunlar önemli bir kötüleşme ve ilerleme riski oluşturur:

• Deri iltihabı veya dermatit (enfeksiyöz iltihap özellikle tehlikelidir, çoğunlukla stafilokok ve streptokok gibi bakterileri içerir)
• EGZAMA
• iltihaplı romatizmal hastalıklar
• mikoz (esas olarak şişmiş doku ve kesilerindeki nemli ortamın bir komplikasyonu olarak)
• bozulmuş eklem hareketliliği
• günlük aktivitelerin sınırlandırılması
• Stewart-Treves sendromu veya lenfanjiosarkom (nadir görülür)

Hastalığın tespiti için kapsamlı ve doğru bir tıbbi öykü yeterlidir. Öyküde yaralanmalar, ameliyatlar, kemoterapi, radyoterapi ve diğer hastalıklar araştırılır. Daha sonra klinik tablonun bir değerlendirmesi yapılır. Bu nedenle zorlukların ne kadar sürdüğünü ve nasıl geliştiğini belirtmek önemlidir.

Teşhis ayrıca parmağın cilt üzerine yerleştirilmesini ve bölgede bir çukurluk olup olmadığının değerlendirilmesini de içerir. Daha sonra uzuvların çevresi ölçülür. Ciltteki değişiklikleri değerlendirmek önemlidir. Kaposi-Stemmer işareti olarak adlandırılan işaret, ikinci parmakta bir cilt kirpiği olasılığını belirlemek için kullanılır. Bu işaret özellikle birincil şişlik durumunda değerlendirilir.

Lenfödem için görüntüleme yöntemleri de kullanılır. Örneğin lenfografi, sintigrafi (lenfosintigrafi). BT, MR, yumuşak doku röntgeni, SONO olarak da bilinen USG de kullanılır. Kanserden şüphelenildiğinde biyopsi örneği alınır. Laboratuvar testleri arasında tiroid hormonu, kan şekeri, kan sayımı, FW, CRP, kreatinin, üre, albümin ve protein bulunur.

Lenfödem erken evrelerde uzuv şişmeden ve büyümeden gizlenebilir. İlk belirti uzuvda baskı hissi, halsizlik veya yorgunluk olabilir. Daha sonra, gün içinde yapılan efor sırasında şişme meydana gelecektir. Ancak, pozisyonlama, yani uzvun yüksekte konumlandırılması bu noktada yardımcı olur.

Üçüncü aşama kalıcı şişlik ile karakterizedir. Bu, parmak deriye bastırıldığında deride bir çukurlaşma ile kanıtlanır. Bu zamanla kaybolur. Ancak bu durum daha kısa bir süre devam eder. Daha geniş fibrotik doku hasarı durumunda deri sertleşir. Bu basınç testi bile kesin değildir.

Bu sırada şişlik önemlidir, uzuv genişlemiştir. Paradoksal olarak, geniş fibrotik değişikliklerde uzuv küçülür. Cilt serttir, eklemde hareket kısıtlıdır. Yüzeyel hasar veya belirgin ülserasyon şeklinde bile cilt iltihabı oluşabilir.

Geç evre, fil hastalığı olarak da bilinen uzuv deformiteleri ile karakterizedir. Komplikasyon durumunda, lenfödemin kötüleştiği bilinmektedir. Birincil lenfödem durumunda, şişlik alt ekstremitenin alt kısımlarında gelişmeye başlar ve yukarı doğru ilerler. İkincil şişlik durumunda, etkilenen bölgenin altındaki alanda, aşağı doğru olur.