Ülseratif kolit: neden ortaya çıkar, kendini nasıl gösterir? Tedaviye ne yardımcı olur?

Ülseratif kolit (kolitis ülseroza olarak da bilinir) kolonun uzun süreli spesifik olmayan enflamatuar bir hastalığıdır.

Yaşam boyunca devam eder.

Kolon iltihabı hemorajik-kataral yapıdadır ve kolon mukozasında olası ülserasyon söz konusudur. Hemoraj kelimesi kanama anlamına gelir ve kataral kelimesi mukusun artmış derecede üretildiği bir mukozal iltihap türünü ifade eder.

Otoimmün bir arka plandan kaynaklanır ve nedeni açıklığa kavuşturulmamıştır.

Ülser, ülsere verilen isimdir, dolayısıyla ülseratif kolit adını alır.

Esas olarak kolonun terminal kısmını (rektum, makat) etkiler. Bununla birlikte, kolonun diğer kısımlarında da ortaya çıkabilir. Alternatif olarak, kolonun tüm uzunluğunu etkileyebilir.

Enflamasyon, Crohn hastalığında olduğu gibi bağırsak duvarının tüm kalınlığında değil, mukozal ve submukozal tabakalarda bulunur.

Ülseratif kolit ilk olarak 1859 yılında Londralı doktor Samuel Wilks tarafından tanımlanmıştır.

Küresel olarak, hastalığın görülme sıklığının yılda 100.000 etkilenen kişi başına 0,5 ila 24,5 arasında değiştiği bildirilmektedir. Kuzey Amerika, Avrupa ve İsrail gibi gelişmiş ülkelerde daha yüksek rakamlara rastlanmaktadır.

Ülseratif kolit en sık 20 ila 40 yaşları arasında veya 50 ila 60 yaşları arasında gelişir. Hastaların yaklaşık %15'inin 60 yaşın üzerinde olduğu tahmin edilmektedir.

Hastalığın cinsiyetler arasındaki yaygınlığı yaklaşık olarak eşittir, ancak bazı kaynaklar kadınlar için hafif bir aşırı temsil bildirmektedir.

Bu tip kolit, karın ağrısı, ishal veya dışkı sırasında kanama (enteroraji) gibi esas olarak sindirim sistemi ile ilişkili semptomlara sahiptir.

Ayrıca bağırsak dışı komplikasyonlarla da karakterizedir. Örneğin eklemleri, gözleri veya cildi etkiler. Ciddi riski kolorektal kanser gelişimi (yıllar süren hastalıktan sonra) veya karaciğer ve safra kesesi hasarıdır.

Ülseratif kolit otoimmün bir hastalık olarak da adlandırılır. Ancak kesin nedeni henüz açıklığa kavuşturulmamıştır.

Çeşitli risk faktörlerinin bir kombinasyonundan bahsedilmektedir.

Gelişmiş ülkelerde hastalığın görülme sıklığı daha yüksektir. Bu da çevre, yaşam tarzı, az egzersiz ve düşük lif alımının etkisine işaret etmektedir.

Benzer şekilde, yüksek miktarda rafine şeker alımı ve gıda endüstrisinde kullanılan çeşitli kimyasallar da suçlanmaktadır. Hormonal kontraseptifler veya non-steroid anti-inflamatuar ilaçlar gibi ilaçların kullanımı da bir faktör olabilir.

Ailede hastalık öyküsü de riski artırmaktadır.

İlginç bir şekilde, sigaranın koruyucu bir etkisi olduğu bildirilmiştir. Sigara içenler daha az risk altındadır. Ayrıca apandisin alınmasından sonra kişilerde daha düşük sıklıkta ortaya çıktığı bulunmuştur.

Ülseratif kolite yol açabilecek risk faktörleri ve bunların kombinasyonları:

• Özellikle 20 ile 40 yaşları arasında veya 50 ile 60 yaşları arasında ortaya çıkar
• otoimmün etki, mukozal bağışıklık bozukluğu
• aile öyküsü ve genetik faktörler (şiddetli kolit için HLA DRB1*0103, MDR1, MY0B9)
• çevresel etki
  • sanayileşme
• yaşam tarzı
  • daha az fiziksel aktivite, hareketsiz yaşam tarzı, hareketsiz çalışma
  • lif alımının azalması
  • rafine şeker alımının artması, gıdalardaki kimyasal katkı maddeleri
• hormonal kontraseptifler veya non-steroidal antiflojistik ilaçlar gibi ilaçların kullanımı

Ülseratif kolit, sindirim sistemi ile ilişkili semptomlara sahiptir çünkü iltihap bağırsağı etkiler.

Genel rahatsızlık ve çeşitli bağırsak dışı semptomlarla ilişkilidir. Hastalık uzun sürelidir (kronik), ömür boyu devam eder.

Bu tip kolit, nüks olarak adlandırılan bir zorluk dönemi ile karakterize edilir. Nüksü, asemptomatik (belirti göstermeyen) faz için kullanılan terim olan remisyon izler.

Hastalığın tipik belirtisi kan ve mukus karışımı olan ishaldir.

Ülseratif kolitin hafif formu, dışkıda kan ve mukus karışımı olduğunda ishal ile karakterizedir. Sıklık gün içinde 2-3 kez ve özellikle sabahları olabilir.

Tipik olarak ağrılı bir dışkılama dürtüsü olan tenesmus görülür. Bunu az miktarda dışkının boşaltılması ve rektumun tam olarak boşalmadığı hissi izler.

Bu semptomlar aynı zamanda kolonun son kısmı olan rektumun da karakteristik özelliğidir.

Şiddetli form, günde 10 kez kadar sulu ve kanlı dışkılama ile karakterizedir. Ağrılı bir dışkılama dürtüsü eşlik eder. Dışkılama zamanı dışında bile karın ağrısı mevcuttur. Karın şişmiştir. Vücut ısısı yükselir.

Yoğun kanama anemi, halsizlik, solukluk, taşikardiye neden olur. Kişi kilo kaybeder ve dahili bozulma riski altındadır.

Bu form fulminan ülseroz olarak da adlandırılır.

Tedavisi hastaneye yatış, infüzyon tedavisi ve ayrıca kan transfüzyonu gerektirir.

Ülseratif kolit, kolon tutulumunun yeri ve derecesine göre sınıflandırılır:

1. distal kolit
   • anüs veya rektumu etkileyen proktit (%20)
   • proktosigmoid, rektosigmayı etkileyen - rektum ve yemek borusu (%35)
2. bağırsağın sol tarafını veya inen kolonu etkileyen sol taraflı kolit (%20)
3. tüm bağırsağın etkilenmesini ifade etmek için kullanılan bir terim olan pankolit (%15)

Hastalıklar sıklığa göre sınıflandırılır:

• yılda bir atak ile kronik relaps-remitting seyir.
• kronik aralıklı seyir, yılda birden fazla atak varsa
• sürekli aktivite ile kronik kalıcı seyir
• fulminan seyir en şiddetli tiptir

Tablo, Truel ve Witts'e göre sınıflandırmayı vermektedir

Ülseratif kolit gastrointestinal problemlere ek olarak ekstraintestinal semptomlar ve komplikasyonlarla karakterizedir.

Kanama anemiye neden olabilir, bunu halsizlik ve yorgunluk izler. Tabloda gösterildiği gibi diğer sorunlar da buna eşlik eder. Vücut ısısı yükselir, kalp atış hızı artar, iştahsızlık ve kilo kaybı mevcuttur.

Bağırsak dışı şikayetler de şunları içerir:

• eritema nodozum, aft gibi cilt belirtileri
• artrit, ankilozan spondilit gibi artiküler
• göz iltihabı, glokom
• karaciğer (steatoz), safra kesesi (kolanjit)
• tromboembolik bozukluklar
• kardiyak - kapak defektleri

Ciddi bir komplikasyon, riski zamanla artan kolorektal kanserdir. 10 yıl sonra risk yaklaşık %2 ve 50 yıllık hastalık süresinden sonra %40'tır.

Şiddetli kolitte, kolonun genişlemesinden kaynaklanan megakolon toksikum da mevcuttur ve şişkinlik artar.

Daha sonra yırtılması, bağırsak içeriğinin bağırsaktan sızması ve hayatı tehdit eden peritonit (karın zarı iltihabı) gelişmesi riski vardır.

İltihaplanma sonucunda bağırsakta hasar, ülserasyon meydana gelir. Yıllar sonra ve tekrarlayan ataklar sonucunda bağırsak duvarı yara alır, bağırsak kısalır ve geçirgenliği daralır. Tekrarlayan iltihaplanmalar fistüllerle sonuçlanır.

Hastalık kişinin ruh halini ve performansını olumsuz etkiler. Sakatlık hastalığın komplikasyonlarından biridir.

Hastalığın teşhisi tıbbi geçmişe dayanır. Etkilenen kişi sık ishal, anüsten kanama, karın ağrısı veya kilo kaybından rahatsızdır. Kişi soluk, zayıf, verimsizdir.

Fizik muayenede karın gözlenir, özellikle sol alt karın bölgesinde olmak üzere karın palpasyonunda direnç görülür.

Tanı koymak için laboratuvar testleri de yapılır. İnflamatuar belirteçler yükselir, ancak anemi de mevcuttur.

Biyokimya, iç ortamdaki değişiklikleri, elektrolitleri ortaya çıkarabilir. Karaciğer testleri desteklenir.

Ek olarak, antikorlar, yani pANCA ve ASCA serolojisi tespit edilir. Bağırsak iltihabının bulaşıcı nedeni, dışkı ve bakteri kültürünün incelenmesi veya mikroskobik olarak kanıtlanmış parazit yumurtalarının varlığı ile belirlenebilir.

Ülseratif kolit tanısının en önemli kısmı bağırsağın endoskopik muayenesidir.

Endoskopi sırasında bulguları ve özellikle rektumdaki ve şekline bağlı olarak kolonun geri kalanındaki iltihabi değişiklikleri görürüz. Endoskopi aynı zamanda ülseratif koliti Crohn hastalığından ayırır.

Endoskopi aynı zamanda materyal toplanmasını da içerir. Materyal toplandıktan sonra histolojik inceleme yapılır.

Diğer görüntüleme yöntemleri arasında US ve BT veya MRI yer alır. Ülseratif koliti Crohn hastalığından ayırt etmek önemlidir.

Tabloda ülseratif kolit ve Crohn hastalığının tanısındaki farklılıklar gösterilmektedir

Hastalığın seyri uzun vadelidir ve ömür boyu sürer. 20 ila 40 yaşları arasındaki genç insanlarda en yaygın olanıdır. Daha sonra, hastalığın ikinci başlangıç dönemi tipik olarak 50 ila 60 yaşları arasındadır.

Ülseratif kolit, dönüşümlü nüksler ve remisyonlar ile karakterizedir.

Nüks, zorluğun ortaya çıktığı bir zaman dilimidir. Remisyon, semptomların daha sonra azalmasıdır. Ne sıklıkla tekrarladıkları kişiye özeldir. Temel belirtiler arasında mukuslu ve kanlı ishal, ağrılı dürtüler ve işemeden sonra ağrının azalması yer alır.

Bu hafif formun karakteristik özelliğidir.

Daha şiddetli formlar, dışkılama dışında bile karın ağrısı ve daha yüksek yoğunlukta kanama ve dışkılama sıklığı ile karakterizedir. Bu da genel durumu etkiler. Anemi de dahil olmak üzere zayıflık başlar.

Vücut ağırlığı gibi fiziksel kondisyon da azalır. Kişi iştahsızlık çeker. Bağırsak dışı bozuklukların birlikteliği ve derecesi de bireyseldir.

Zorlukların başlangıcı için bazı olası tetikleyicilerden bahsedilir.

Bunlara örnek olarak stres, kimyasal katkı maddeleri içeren bazı gıdalar ve daha önce bahsedilen ilaçlar verilebilir. Bununla birlikte, belirgin bir neden olmaksızın da iltihaplanma nüksedebilir.

Komplikasyonların gelişmesini önlemek için erken muayene ve tedavi önemlidir.

Prevencia Ulceróznej kolitídy

V prípade genetickej predispozície a autoimunitného ochorenia nie je prevencia vo väčšine prípadov možná.

Avšak externé rizikové faktory, ktoré je možné eliminovať. Jedná sa primárne o životosprávu.

Dôležité je stravovanie, ktoré by malo byť pravidelné plnohodnotné a vyvážené. Jedálniček s nadbytkom jednoduchého rafinovaného cukru, nedostatkom bielkovín a rozpustnej vlákniny zhoršuje stav črevného mikrobiómu a zvyšuje riziko zápalového ochorenia.

Dôležitý je pitný režim a dostatočný príjem potrebných živín zo stravy.

Rizikovým faktorom, ako aj u iných ochorení je práve alkohol a fajčenie tabakových výrobkov.

Chronický stres je možným spúšťačom mnohých fyzických i psychických ochorení. Je preto potrebná pravidelná regenerácia organizmu, kvalitný spánok a eliminácia stresového faktoru.

Potrebná je prevencia gastrointestinálnych infekcií a ich dôkladné doliečenie pod odborným dohľadom lekára. Vhodné sú prebiotiká a probiotiká pre podporu bakteriálnej mirkoflóry čreva.

Rizikom je aj príliš častá dráždivá farmakoterapia, ako sú antibiotiká, kortikosteroidy, nesteroidné antireumatiká či hormonálna antikoncepcia.

Najčastejšie otázky a odpovede o Ulceróznej kolitíde

Pýtate sa...

Čo je to ulcerózna kolitída?

- Ulcerózna kolitída je forma chronického zápalového ochorenia čriev, ktoré spôsobuje dlhotrvajúci zápal a vredy (ulcerácie) vo vnútornej vrstve hrubého čreva a konečníka.

Aké sú hlavné príznaky ulceróznej kolitídy?

- Príznaky zahŕňajú najmä chronickú hnačku často sprevádzanú krvou, bolesť brucha a kŕče, zvýšenú únavu, zníženú chuť do jedla a chudnutie.

Ochorenie prebieha vo fázach pokoja, bezpríznakového obdobia i akútneho zhoršenia zápalu. Samotný priebeh závisí od formy, rozsahu a liečby ochorenia.

Čo spôsobuje ulceróznu kolitídu?

- Presná príčina ulceróznej kolitídy nie je plne známa, ale pravdepodobne hrá rolu kombinácia genetických faktorov, poruchy imunitného systému, životosprávy a environmentálnych faktorov.

Ako sa diagnostikuje ulcerózna kolitída?

- Diagnóza zvyčajne zahŕňa kombináciu fyzikálneho vyšetrenia, laboratórnych testov (vrátane krvných testov a testov stolice) a endokospie – kolonoskopie.

Ako sa lieči ulcerózna kolitída?

- Liečba sa zameriava na zníženie príznakov a dosiahnutie a udržanie stavu remisie. Môže zahŕňať úpravu stravovania, užívanie protizápalových liekov, imunosupresív, biologických liekov, ale aj chirurgické zákroky v prípade vážnych alebo život ohrozujúcich komplikácií.

Existuje liek na ulceróznu kolitídu?

- Momentálne neexistuje liek na ulceróznu kolitídu, ale s vhodnou odbornou liečbou môžu mnohí ľudia dosiahnuť a udržať dlhodobú remisiu, čo znamená, že ich príznaky sú pod kontrolou.

Aký vplyv má ulcerózna kolitída na každodenný život?

- Vplyv môže byť rôzny pre každého človeka a závisí od závažnosti a rozsahu ochorenia. Ochorenie môže vyžadovať zmeny v stravovaní, plánovaní cestovania, no i každodenných aktivitách.

Môže sa ulcerózna kolitída vyliečiť sama?

- Ulcerózna kolitída je chronický stav, ktorý sa nezlepší bez odbornej liečby a zmeny životosprávy.

Je ulcerózna kolitída smrteľná?

- Aj keď ulcerózna kolitída môže zvýšiť riziko zdravotných komplikácií, ktoré môžu byť vážne, s modernými liečebnými metódami je možné ochorenie stabilne kontrolovať.

Riziko vážnych komplikácií, vrátane rakoviny čreva, sa dá znížiť pravidelným monitorovaním, odbornou liečbou a dodržiavaním životosprávy.