Kolon kanseri: Önlemek mümkün mü? Evet! Belirtileri nelerdir?

Kolon kanseri, sindirim sisteminde en sık görülen kanser türüdür.

Etiyolojisinde genetik faktörler, çevresel maruziyetler (diyet dahil) ve sindirim sistemindeki enflamatuar değişiklikler bulunan çok faktörlü bir hastalık sürecidir.

İnvaziv kolorektal kanser önlenebilir bir hastalıktır. Yaygın olarak kullanılan tarama programları aracılığıyla erken teşhis, gelişmiş ülkelerde kolorektal kanserin giderek azalmasındaki en önemli faktördür.

Etkilenemeyen risk faktörleri

Hayatta bazı şeyler kontrol edilemez. Aynı durum kolorektal kanser gelişimindeki bazı faktörler için de geçerlidir.

Bu faktörler kolorektal kanser geliştirme riskinizi artırabilir:

• Yaş - Kolorektal kanser riski yaşla birlikte artar. Daha genç yetişkinler kolon kanserine yakalanabilir, ancak 50 yaşından sonra çok daha yaygındır. Ancak kolorektal kanser 50 yaşından genç insanlar arasında artmaktadır ve nedeni belirsizliğini korumaktadır.
• Irk ve etnik köken - Kolorektal kanser tanı ve ölüm oranları Hispanik olmayan Afrikalı Amerikalılar arasında en yüksektir. Bu rakamlar aynı zamanda Amerikan yerlileri, Alaska yerlileri ve Doğu ve Orta Avrupa kökenli Yahudiler arasında da daha yüksektir.
• Polip veya kanser öyküsü - Geçmişte kolorektal polipleri olanlar için risk daha yüksektir. Özellikle büyük, bol miktarda veya anormal ancak kanserli olmayan hücrelere (displazi) sahiplerse. Daha önce kolorektal kanser geçirmiş bir hasta için de risk daha yüksektir.
• Bazı tıbbi durumlar - 8 yıldan uzun süren inflamatuar bağırsak hastalığı (ülseratif kolit veya Crohn hastalığı dahil IBD) veya tip 2 diabetes mellitus kolorektal kanser riskini artırabilir. İrritabl bağırsak sendromu (IBS) daha yüksek bir riskle ilişkili görünmemektedir.
• Bazı genetik sendromlar - Kalıtsal hastalık bu tür kanser riskini artırır. Bunlar Lynch sendromu veya ailesel adenomatöz polipozis (FAP) gibi polipozis sendromlarını içerir. Lynch sendromu (HNPCC) tüm kolon kanserlerinin yaklaşık %6'sına neden olur. Araştırmacılar, meme kanseri ile ilişkili BRCA1 ve BRCA2 mutasyonları gibi diğer gen mutasyonlarının da potansiyel kolorektal kanser riskini artırıp artırmayacağını araştırmaktadır.
• Aile sağlık geçmişi - Diğer aile üyelerinde kolorektal kanser veya polip varsa, kolorektal kanser gelişme riski daha yüksektir. Bu özellikle birinci derece akrabalar (ebeveynler, kardeşler, çocuklar) için geçerlidir.

Etkilenebilecek risk faktörleri

Gastroenteroloji derneklerine göre, kolorektal kanser teşhislerinin yüzde 55'i kontrol edilebilir yaşam tarzı faktörlerine bağlanmaktadır.

Bunlar şunları içerir:

• Diyet - Yağ oranı yüksek, işlenmiş et veya kırmızı et oranı yüksek bir diyet tüketen bireylerde kolon kanseri riski daha yüksektir. Buna karşılık, meyve ve sebze açısından zengin bir diyet koruyucudur. Ayrıca, yüksek lif alımı kolorektal kanser riskinin azalmasıyla ilişkilidir.
• Alkol tüketimi - Orta ila ağır düzeyde alkol tüketimi, ancak orta düzeyde alkol tüketimi bile kolorektal kanser riskini artırabilir. Erkekler kendilerini günde iki içki, kadınlar ise günde bir içki ile sınırlamalıdır.
• Kilo - Aşırı kilolu veya obez kişilerde, özellikle de erkeklerde kolorektal kanser riski daha yüksektir.
• Fiziksel aktivite - Fiziksel aktivite ile kolon kanseri arasında bir bağlantı vardır, ancak rektum kanseri arasında bir bağlantı yoktur. Günün çoğunu oturarak veya yatarak geçiren kişilerde kolorektal kanser gelişme olasılığı daha yüksek olabilir.
• Sigara - Uluslararası Kanser Araştırmaları Ajansı, tütün içmenin kolorektal kansere neden olduğunu kesin olarak belirtmiştir. Kolorektal kanser vakalarının yaklaşık yüzde 12'si mevcut veya eski sigara içiminden kaynaklanmaktadır.
• Önleyici ilaçlar - Aspirin veya diğer non-steroid anti-inflamatuar ilaçların (NSAID'ler) düzenli ve uzun süreli kullanımının kolorektal kanser riskini azalttığı gösterilmiştir. Bu durum özellikle 70 yaşın altında ve sağlıklı kiloda olan kişiler için geçerlidir. Ancak hastalar bu ilaçları kullanmadan önce bir doktora danışmalıdır.

Kolon polipleri ve kanser gelişimi

Kolon poliplerinden bahsedilmelidir çünkü bunlar kanser öncüsüdür. Kötü huylu hale gelen polipler karsinomlara yol açar.

Polipler, bağırsak lümenine tecavüz eden kolon iç yüzeyindeki büyümelerdir. En sık adenom olarak bulunurlar ve genellikle yavaş büyürler - birkaç yıl içinde (8-10 yıl).

Önleyici muayene tam olarak poliplerin bulunması ve çıkarılması ile ilgilidir. Bu, kolonoskopik muayene sırasında yapılabilir.

Böylece tanısal bir kolonoskopi, endoskopik polipektomi (poliplerin alınması) yoluyla tedavi edici bir kolonoskopiye dönüşür. Aynı zamanda kolon kanseri de önlenmiş olur.

...yani önleme mümkündür!

Kolorektal kanser erken evrelerde herhangi bir belirtiye neden olmayabilir, ancak aşağıdakilerden bazıları ortaya çıkabilir:

• Bağırsak alışkanlıklarında değişiklikler
• ishal veya kabızlık
• bağırsakların düzgün bir şekilde boşalmadığı hissi
• dışkıda kan bulunması, dışkının koyu kahverengi veya siyah görünmesi
• rektumdan gelen parlak kırmızı kan
• karın ağrısı ve şişkinlik
• yemek yemeyeli uzun zaman olmuş olsa bile tokluk hissi
• yorgunluk
• açıklanamayan kilo kaybı
• anemi

Bu belirtilerden herhangi biri için bir doktora görünmeli ve kolonoskopi yaptırmayı düşünmelisiniz.

Tanıda aşağıdaki testler ve prosedürler kullanılabilir:

Fizik muayene ve tıbbi öykü

Genel sağlık semptomlarını kontrol etmek için vücudun muayenesi, yumrular veya olağandışı görünen herhangi bir şey gibi hastalık belirtilerinin kontrol edilmesi de dahil olmak üzere. Hastanın sağlık alışkanlıkları, geçmiş hastalıkları, tedavileri ve aile geçmişi hakkında bir öykü de alınacaktır.

Dijital rektal muayene

Rektal muayene: Doktor yağlanmış, eldivenli bir parmağı rektuma sokarak topaklar veya oraya ait olmayan başka bir şey olup olmadığını palpe eder.

Dışkıda gizli kan testi (FOBT)

Dışkıda sadece mikroskopla görülebilen kan olup olmadığını kontrol etmek için yapılan bir testtir. Küçük bir dışkı örneği özel bir karta veya özel bir kaba konur ve test için doktora veya laboratuvara gönderilir. Dışkıda kan olması polip, kanser veya diğer tıbbi durumların belirtisi olabilir.

Gizli kanama testinin tanısal değeri düşüktür. Negatif olması tümör olmadığını göstermez.

Kan testleri

Hastalıkta laboratuvar bulguları spesifik değildir. Kolon kanseri olan kişilerde anemi olabilir veya olmayabilir. Onkomarkerler CEA (karsinoembriyonik antijen), CA 19-9 ve nadiren CA 125 yükselebilir.

İrrigografi

İrigografi, ince bir tüp aracılığıyla rektuma baryum kontrast maddesinin enjekte edildiği bir kolon röntgeni incelemesidir. Daha sonra karın röntgeni çekilir ve kolonun bir görüntüsü elde edilir. İncelemenin sonucu, bir polip, tümör veya iltihaplı hastalığa işaret edebilecek kolon iç yüzeyinin ve düzensizliklerinin görüntülenmesidir.

Hastaya radyasyon yükü getirmesi ve doğru tanı koyup gerektiğinde müdahale edilememesi nedeniyle son zamanlarda bu muayeneden vazgeçilmiştir. Bu muayenenin yerini alan kolonoskopik muayene sırasında müdahale mümkündür.

Sigmoidoskopi

Rektum ve sigmoid (yemek borusu) kolon içindeki polipleri, diğer anormallikleri veya kanseri tespit etmek için yapılan bir prosedür. Kolonoskop rektumdan yemek borusu kolonuna yerleştirilir.

Kolonoskop ayrıca polipleri çıkarmak veya kanser varlığı açısından mikroskop altında incelenmek üzere doku örnekleri almak için bir alete de sahip olabilir.

Kolonoskopi

Rektum ve tüm kolon içindeki polipleri, anormallikleri veya kanseri tespit etmek için yapılan bir muayene. Muayene, bağırsak bir müshil ve bir günlük açlık ile hazırlandıktan (boşaltıldıktan) sonra yapılır. Kurul sertifikalı bir gastroenterolog veya cerrah tarafından yapılır.

Muayene ilaçsız, hafif sedasyon veya genel anestezi altında yapılabilir. Muayene sırasında polipler çıkarılabilir veya histolojik inceleme için tümör örnekleri alınabilir.

Sanal kolonoskopi

Kolonun bir dizi fotoğrafını çekmek için bilgisayarlı tomografi adı verilen bir dizi X-ışını kullanan bir prosedür. Bir bilgisayar, polipleri ve kolonun iç yüzeyinde olağandışı görünen herhangi bir şeyi gösterebilecek ayrıntılı resimler üretmek için görüntüleri birleştirir. Bu test aynı zamanda kolonografi veya BT kolonografi olarak da adlandırılır.

Testin dezavantajı patolojik dokunun çıkarılamaması ve doku örneği alınamamasıdır.

Biyopsi

Biyopsi, bir patolog tarafından mikroskop altında histolojik inceleme için patolojik doku örneğinin alınmasıdır. Kolon kanseri tanısının her zaman gerekli bir parçasıdır.

Kolon kanserinin evreleri

Evre 0 - Kanser hücrelerinin kolon veya rektum astarının ötesine uzanmadığı karsinoma in situ.

Evre I - Tümör, kolon veya rektumun astarından kas tabakasına kadar büyümüştür.

Evre II - Tümör kolon veya rektum duvarına doğru büyümüştür ancak henüz çevre dokuya ve lenf düğümlerine yayılmamıştır.

Evre III - Tümör çevredeki lenf düğümlerine yayılmıştır. Lokal olarak ilerlemiş hastalıktan bahsediyoruz.

Evre IV - Hastalık uzak organlara yayılmıştır. İkincil hastalık odakları - metastazlar mevcuttur.

2019 yılında yapılan çalışmalar, birçok kanserin, orijinal tümör geleneksel tarama yöntemleriyle tespit edilemeden önce metastaz yaptığını göstermektedir. Bu çok olumsuz bir durumdur. Bu nedenle hastalığın ilk belirtisi genellikle metastazların bulunmasıdır.

Ancak genellikle karsinomlar hastalığın ilerleyen dönemlerinde metastaz yapar.

Kolorektal kanser karaciğere metastaz yapar. Bu, birinci kaburga kemiğinin altında karın ağrısı, kandan alınan biyokimyasal tabloda karaciğer parametrelerinin yükselmesi olarak kendini gösterebilir. Metastazlar ultrasonda veya BT taramasında, PET-CT'de (BT ile kombine pozitron emisyon tomografisi), MR'da görülebilir. Bulguların net olmadığı durumlarda karaciğer lezyonlarından biyopsi yapılabilir.

Karaciğerdeki metastazlar genellikle hastalığın ilk bulgusudur. Akciğer metastazları nefes almada zorluk, bazen göğüs ağrısı ve karakteristik radyografik bir tablo olarak görülür. BT, PET-CT ve MR taramalarında da görülürler.