Kabızlık: nedenleri ve belirtileri nelerdir? + Önleme, çocuklarda, hamilelikte

Kabızlık çocukluk çağında sık görülen bir sorundur. Yetişkinlerde, özellikle de yaşlılarda da sıklıkla görülür. Uygunsuz yaşam tarzından strese maruz kalmaya ve kronik hastalıklara kadar çeşitli etiyolojileri vardır.

Tetikleyiciler, semptomlar, tedavi, önleme ve birçok ilginç bilgi makalede bulunabilir.

Eski mesleki ders kitaplarında obstipasyon, dışkılamanın normal duruma göre daha az sıklıkta ve daha sert olduğu bir durum olarak tanımlanmıştır.

Kabızlığın güncel tanımları çok farklı değildir. Obstipasyon, dışkının kıvam olarak daha sert olduğu ve dışkılama sıklığının azaldığı (1 haftada 3 kereden az) bir durum olarak tanımlanabilir.

Kabızlığa karın ağrısı, basınç hissi veya dışkılama sırasında rahatsızlık veya ağrı gibi öznel semptomlar eşlik edebilir.

Fizyolojik bir durumda, alınan gıdalar ince bağırsakta sindirilir ve emilir. Kalan bağırsak içeriği kalın bağırsakta birikir.

Geri kalan sıvılar emildikten ve kolon dolduktan sonra dışkılama refleksi aktive olur. Dışkılama refleksi omuriliğin spinal kanalının sakral kısmından kontrol edilir.

Kolon peristaltizmi aktive olur, rektum duvarları gevşer ve anal sfinkter kası gevşer (irade ile kontrol edilir).

Obstipasyonun etiyolojisi ve başlangıcı heterojendir ve içsel ve dışsal olarak çok faktörlüdür. Başlangıç nedenine ve süresine göre ayrılır.

Kabızlık organik bir nedenden (gastrointestinal bölge patolojisi, endokrin, metabolik veya nörolojik hastalıklar) veya tam tersine fonksiyonel bir nedenden (psikojenik faktör, uygunsuz diyet, kötü yaşam tarzı...) kaynaklanabilir.

Birincil kabızlığın değişken bir süresi, sabit veya değişken bir seyri vardır.

Dışkılama refleksindeki azalma (stres, psikojenik faktör), uygunsuz yaşam tarzı (hareketsiz yaşam tarzı, minimum fiziksel aktivite), karın duvarının zayıflığı veya uygunsuz beslenme alışkanlıklarından (düşük lif ve sıvı alımı) kaynaklanabilir.

Dışkılama refleksindeki azalmanın neden olduğu alışılmış (bağımlılık yapan) kabızlık da bilinmektedir.

Dışkı boşaltımı, düşük hacimli beslenme, sağlıksız yaşam tarzı, fiziksel aktivite eksikliği (hareketsiz yaşam tarzı), düşük lif alımı ve yetersiz sıvı alımından olumsuz etkilenir.

Kabızlık seyahat ve tatillerde de sık görülen bir sorundur.

Çevre, diyet, sıvı alımı ve evden uzakta olma gibi değişiklikler bağırsak hareketlerinin sıklığını ve bağırsak kanalının peristaltizmini olumsuz etkiler.

İkincil kabızlık genellikle diğer hastalıkların bir belirtisi ve sonucudur. Bunlar çoğunlukla sindirim sistemi hastalıkları, tiroid hastalıkları veya nörolojik bozukluklardır.

Örneğin tiroid fonksiyonlarında azalma, çölyak hastalığı, iltihaplı bağırsak süreçleri, pankreatit, tümörler, miyopati, Parkinson hastalığı veya diabetes mellitus vb.

Ancak çoğu vakada obstipasyon bağırsak veya gastrointestinal hastalıklarla (bağırsak açıklığının bozulması, enflamatuar süreç, bakteriyel veya viral enfeksiyonlar...) ilişkilidir.

Dışkıda kan, bulantı, kusma, ateş ve sinüs veya spesifik olmayan ağrı olduğunda acil tıbbi müdahale gereklidir.

Bazı ilaçlar kabızlık gelişimi ile ilişkili olabilir. Örnekler analjezikler, opioidler, antidepresanlar, dirüetikler veya sempatomimetikler ve diğerleridir.

Kabızlık süreye göre akut ve kronik kabızlık olarak ikiye ayrılır.

Akut form kısa sürelidir ve birkaç gün sürer. Genellikle beslenme düzenindeki bir değişiklik, çevre, içki içmenin ihmal edilmesi veya bir stres faktörüne maruz kalma ile ilişkilidir. Kısa süreli kabızlık, vücuttaki bazı akut hastalıkların bir belirtisi de olabilir.

Kronik kabızlık uzun sürelidir ve organizma için daha ciddi bir komplikasyonu temsil eder. Kronik obstipasyon, gastrointestinal, nörolojik, psikolojik veya metabolik-endokrin gibi teşhis edilen diğer hastalıklarla yakından ilişkilidir.

Fonksiyonel nedenlerin özeti:

• Düşük lifli diyet
• Diyet ve gıda alımında değişiklik
• Aşırı et tüketimi
• Yüksek yağlı diyet
• Düşük sıvı alımı (dehidrasyon)
• Yetersiz fiziksel aktivite
• Çevre değişikliği ve seyahat
• Stres faktörü
• Hamilelik ve doğum sonrası dönem
• Flasid abdominal pres ve pelvik taban

Organik nedenlerin bütünü:

• Bağırsak hastalığı (örn. kolit, divertikülozis, çölyak hastalığı)
• Sindirim sistemi hastalıkları (örn. pankreatit, hemoroid)
• Nörolojik hastalıklar (örn. Parkinson hastalığı, miyopati, sakral agenezi, sinir beslemesinde hasar)
• Endokrin hastalıkları (örn. tiroid hastalığı, amiloidoz)
• Metabolik hastalıklar (örn. diabetes mellitus, hipokalemi)
• Akıl hastalığı (örn. depresyon, zeka geriliği, davranış bozuklukları)
• Farmakolojik tedavinin yan etkisi

Obstipasyonun kesin semptomları ortaya çıkış nedenine bağlıdır. Belirli bir hastalığın ilişkili semptomlarından biri olarak veya ilaç kullanımı, diyetteki değişiklikler, stres ve diğer faktörlerin bir sonucu olarak bağımsız olarak ortaya çıkabilir.

Obstipasyonun yaygın belirtileri:

• Haftada 3 kereden daha az dışkılama sıklığı
• Sert dışkı
• Yumrulu dışkı
• Bağırsaklarda artan gerginlik
• Şişkinlik ve gaz
• Basınç ve dolgunluk hissi
• Karın ağrısı
• Sol alt karın bölgesinde ağrı
• Dışkılama sırasında rahatsızlık hissi
• Dışkılama sırasında ıkınma
• Rektumda tıkanma hissi
• Rektumun yeterince boşalmadığı hissi
• Baş ağrısı

Teşhis prosedürü, tıbbi öykü almak ve hastayla klinik öznel ve nesnel belirtiler hakkında görüşmekten oluşur. Çoğu durumda, bir pratisyen hekim veya uzman gastrointestinolog.

Doktor, kabızlığın hastada tam olarak nasıl ortaya çıktığını, dışkılama sıklığının ne olduğunu, dışkının kokusunu, rengini ve kıvamını öğrenir. Doktor, bireyin beslenme alışkanlıklarını, yaşam tarzını ve halihazırda uygulanan ilaç tedavisini öğrenir.

Hastadan veriler elde edildikten sonra, karın duvarı ve çevresine bakarak, dinleyerek ve palpe ederek fizik muayene yapılır. Karın boşluğunun ultrason muayenesi de yaygındır.

Per rektum (parmakla rektumdan geçme) muayenesi yaygındır. Bu muayene sırasında doktor ağrıya, herhangi bir tıkanıklığın varlığına ve doktor eldivenindeki dışkı kalıntısının kıvamına, kokusuna ve rengine bakar.

Önlem olarak gizli kanama muayenesi yapılır. Muayene kolorektal kanserin erken teşhisini amaçlar. Muayene özellikle 50 yaşın üzerinde, aile öyküsü pozitif olan veya daha ciddi sağlık sorunları olan hastalar için endikedir.

Çoğu durumda, laboratuvar incelemesi için kan ve dışkı örneği alınır. Hastanın kan sayımı (tiroid hormonları, glisemi, sodyum, potasyum, kalsiyum ve fosfor seviyeleri) incelenir.

Kronik kabızlık durumunda, tanısal muayene daha ayrıntılı olacaktır ve hasta, özellikle kolon hastalığından şüpheleniliyorsa, rektal proktoskopi, proktosigmoideoskopi veya kolonoskopi gibi ayrıntılı görüntüleme için bir doktora yönlendirilebilir.

Bazı durumlarda, muayene irigoskopi ile desteklenir. Bu, dışkının kolondan geçiş süresini, anorektal manometriyi, anorektal elektromiyografiyi veya rektal biyopsiyi belirlemek için yapılan bir incelemedir.

Obstipasyonun spesifik bir nedeninden şüpheleniliyorsa, gastroenterolog hastayı sevk edebilir ve başka bir uzmana yönlendirebilir.

Küçük çocuklarda kabızlık

Yenidoğanlarda ve bebeklerde sık dışkılama ve ardından kabızlık görülebilir. 28 aylık olana kadar dışkılamanın bilinçli olarak düzenlenmesi gerçekleşmez.

Daha sonra, yeni yürümeye başlayan çocuklarda dışkılama günde yaklaşık 2-5 kez gerçekleşir. Ergenlik döneminde, dışkılama sıklığı kademeli olarak günde 1-2 keze düşer.

Yeni doğmuş bir bebeğin yaşamının ilk haftalarında dışkılama sıklığının düzensiz olması fizyolojik bir durum olarak kabul edilir. Anne sütünden geleneksel inek sütüne geçiş, sert dışkı kıvamında ağrılı dışkılama da dahil olmak üzere obstipasyona yol açabilir.

Bir kişinin hayatının bu erken döneminde, çeşitli ateşli hastalıklar, dehidrasyon, bebek bezi dermatiti ve çeşitli diyet hataları ile dışkı boşaltımında bir değişiklik meydana gelebilir.

Bununla birlikte, kabızlık sorunları, çocuğun ortak kullanım alanlarına ve yemekhanelere gitmeye başladığı okul öncesi ve okul çağında da ortaya çıkabilir.

Kabızlığın yaygın psikolojik nedenleri günlük programın dolu olması, oyunlarla meşguliyet veya okul tuvaletine gitme konusunda olası isteksizlik olabilir.

Kabızlık ve hamilelik

Kadınların kabızlıkla ilgili sağlık sorunları erkeklerden nispeten daha sıktır. Adet öncesi sendromda kabızlık, hamilelikte ve doğumdan sonra kabızlık tipiktir.

Hamilelikte kabızlık kronik (uzun süreli) olabilir ve durum bir doktor tarafından izlenmelidir.

Hamilelikte kabızlık çoğunlukla güçlü hormonal değişikliklerden ve kadının karın boşluğunda gelişmekte olan fetüsün büyümesinden kaynaklanır.

Haftalara göre hamilelik: Hamilelik ve fetal gelişim nasıl ilerler?

Büyüyen uterus, rektal bölge de dahil olmak üzere sindirim sistemi üzerinde de baskı oluşturur.

Doğum sonrası dönemde ürogenital-anal bölgede tıkanıklık, zayıflamış pelvik taban ve hormonal dengesizlik rol oynar.

Doğum sırasında güçlü ıkınma nedeniyle rektal şişlik veya hemoroid gelişmesi mümkündür.

Kabızlığın önlenmesi

Başka bir hastalığın neden olduğu ikincil kabızlığın önlenmesi her zaman mümkün değildir.

Fonksiyonel bir nedenden dolayı dışkılama ile ilgili sorunları önlemek için, belirli yaşam tarzı ilkelerine uyulması tavsiye edilir:

• Lif bakımından zengin diyet (yulaf ezmesi, tahıllar, meyveler, kuru meyveler, baklagiller, fındık ve tohumlar...)
• Gün boyuncayeterli sıvı alımı (sade su, maden suyu, çay...)
• Obstrüktif etkisi olan gıdaların sınırlandırılması (çikolata, siyah çay, beyaz un, beyaz ekmek, şekerli süt...)
• Sindirimi ve bağırsak fonksiyonlarını desteklemek için probiyotik almak
• Gün içinde yeterli fiziksel aktivite