Cüzzam: Cüzzam nedir, nasıl ortaya çıkar ve belirtileri nelerdir?

Cüzzam, diğer adıyla lepra, 3.000 yılı aşkın bir süredir var olan bir hastalıktır. İnsanların periferik sinirlerini, deri ve mukoza zarlarını etkileyen bulaşıcı bakteriyel bir hastalıktır.

Tedavi edilmediği takdirde cüzzam ciddi sağlık sorunlarına ve vücut deformitelerine neden olur.

Sık sık soruyorsunuz:
Cüzzam nedir ve nasıl ortaya çıkar?
Belirtileri nelerdir?
Cüzzamın belirtileri, etiyolojisi, bulaşması, tedavi seçenekleri ve cüzzamla ilgili diğer birçok ilginç bilgiyi makalede bulabilirsiniz.

Cüzzam nedir?

Cüzzam, profesyonel olarak Hansen hastalığı olarak da bilinir. 1869 yılında Norveçli biyolog, zoolog ve doktor Gerhard Armauer Hansen tarafından keşfedilmiş ve enfekte olmuş bir bireyin deri dokusundaki bakteriyi tanımlamıştır.

Hastalık çoğunlukla güney enlemlerinde - Latin Amerika, Afrika ve Güneydoğu Asya'da görülür. Avrupa ülkelerinde cüzzam, Haçlı Seferleri sonucunda 12-15. yüzyıllarda en kötü yoğunluğuna ulaşmış, ardından cüzzam vakaları önemli ölçüde azalmıştır.

Orta Çağ'dan modern zamanlara kadar cüzzam hastaneleri, enfekte bireylerin izolasyonu ve bakımı için kullanılan özel tesislerdi.

Günümüzde cüzzam, gelişmekte olan ülkelerdeki ve sağlık hizmetlerinin yetersiz olduğu dünyanın en yoksul ülkelerindeki nüfus için özel bir tehdit oluşturmaktadır.

Hastalığın etiyolojisi...

Cüzzam, Mycobacterium lepraeveya Mycobacterium lepromatosis adı verilen bir bakterinin neden olduğu bakteriyel bir enfeksiyon hastalığıdır.

Hastalığın kuluçka dönemi oldukça uzundur ve aylardan yıllara kadar sürebilir.

Cüzzama neden olan bakteriler yavaş çoğalır. İlk enfeksiyon ile ilk belirtilerin ortaya çıkması arasındaki süre beş yıla kadar çıkabilir.

Hastalığın kendisi çok bulaşıcı değildir. Bulaşma için enfekte bir bireyle çok yakın temas ve organizmanın kendisinin düşük bağışıklığı gereklidir. Özellikle enfekte bir kişinin mukoza salgıları (hapşırma, öksürme, açık yaralar vb.) hastalığın yayılması için bir ön koşuldur.

Bulaşma esas olarak damlacıklar yoluyla ve hava yoluyla olur.

Enfekte veya enfekte bir hayvana dokunulduğunda açık bir yara yoluyla da bulaşabilir. Anne sütü yoluyla anneden çocuğa bulaşma bir risktir ve bu nedenle cüzzamlı annelerin emzirmesi yasaktır.

Hastalık çok bulaşıcı değildir ve normal temasla bulaşma riski düşüktür.

Bağışıklık sistemi zayıf olan bireyler risk altındadır.

Mycobacterium leprae enfekte organizmanın hücreleri içinde çoğalır.

Cüzzamın tipik belirtileri cilt lezyonları, lekeler ve şişliklerdir. Hastalık en sık yüzü, üst solunum yollarının mukoza zarlarını, kasları, eklemleri ve ekstremitelerin periferik sinirlerini etkiler. Kesin semptomlar ve belirtiler cüzzamın tam formuna ve evresine bağlıdır.

Cüzzam türleri ve biçimleri

WHO (Dünya Sağlık Örgütü) cüzzamı hastalığın türüne ve etkilenen deri bölgelerinin sayısına göre sınıflandırmaktadır. İlk kategori, deride bakteri bulunmadan en fazla 5 bölgenin etkilendiği paucibacillary (tüberküloz) formdur.

İkinci kategori ise multibasiller (lepromatöz) formdur. En az 5 bölgenin tutulması ve bakterinin bireyin deri dokusunda tespit edilmesi ile karakterizedir.

Cüzzamın tüberküloz formu

Bu formda vücudun kendi bağışıklık sistemi bakterilerin çoğalmasını engeller. Mikobakteriler etkilenen sinirin içine hapsolur ve çevreye yayılmaz. Bu cüzzamın bulaşıcı olmayan bir formudur. Çoğu durumda tedaviden sonra hasta iyileşir ve sağlığı düzelir.

Tüberküloz cüzzamının ana belirtisi, beyazdan kırmızıya (mor) kadar değişen renklerde cilt lekelerinin oluştuğu kuru bir cilttir.

Lekeler ve yamalar görsel olarak 'harita' olarak adlandırılan şekillerde birleşebilir. Bu deri lezyonlarının yüzeyi düz veya kabarık (papillomatöz) olabilir.

Etkilenen sinir bölgelerinde kızarmış, şişmiş, dokunmaya karşı daha az hassas alanlar palpe edilebilir. Sinir ölümü ve kas fonksiyonunda bozulma meydana gelir ve bunlar giderek zayıflar ve atrofiye uğrar.

Tedavi edilmezse, açık yaralar ve ampütasyon ihtiyacı (çoğunlukla el ve ayak parmaklarının bağlantılarını içeren) olasılığı ile derin ülserler gelişir.

Lepromatöz lepra formu

Bakterilerin hem sinir dokusunda hem de çevresinde çoğalması ile karakterizedir. Lepromatöz tip, cüzzamın bulaşıcı bir şeklidir. Bağışıklık sistemi zayıflamış kişileri etkileme eğiliminde olduğu için daha şiddetli seyreder.

Çoğu sağlıklı birey yeterli düzeyde bağışıklık korumasına sahiptir. Bu nedenle, insanların %5'inden fazlası cüzzam mikobakterileriyle temas sonucu hastalanmaz.

Ana bulgu, vücudun her yerinde nodüller ve kahverengimsi-mor cilt lekelerinin ortaya çıkmasıdır. Bireylerde leprom adı verilen simetrik cilt nodülleri görülür. Nodüller kırmızı, sarı veya kahverengimsi-mor renktedir. Lepromlar emilebilir veya mikobakteri dolu ülserlere dönüşebilir.

Önceki formda olduğu gibi, periferik sinirler hasar görür ve kasların motor ve duyusal işlevi bozulur.

Tipik bulgu, ülser ve yara izlerinin oluşmasıyla deforme olan yüz sakatlığıdır. Burun çökük hale gelir, kaşlar ve saçlar dökülür, göz kırpma refleksi kaybolur ve körlük riskiyle birlikte göz kurur.

Burun mukozası da etkilenir ve burun kanaması meydana gelir.

Tedavi edilmeyen cüzzamın ilerleyen aşamalarında kemik ve iç organ yetmezliği ortaya çıkar. Hastalık tüm vücutta çoğalır - lenf düğümleri, kemik iliği, böbrekler, iç sistemler ve daha fazlası.

Tedavi edilmeyen formu ölümcül olabilir.

Cüzzamın sınırda formu

Bu, hem tüberküloz hem de lepromatöz formların semptomlarını bir arada gösteren bir hastalık türüdür. Bununla birlikte, her iki forma benzer şekilde, periferik sinirlerde, kaslarda hasar ve tipik ülser oluşumu vardır.

Hastalığın spesifik semptomları ve seyri esas olarak lepra formunun türüne bağlıdır.

Tüberküloid enfeksiyöz olmayan formun ana karakteristik belirtisi kuru cilt, görünür cilt renginde lekelerin oluşumu ve periferik sinir tutulumu alanında ülserlerin ortaya çıkmasıdır.

Prolepromatoid enfeksiyöz form, cilt nodülleri ve kahverengimsi-mor lekelerin oluşumu ile karakterizedir. Yüz bölgesi, burun mukozası, ülserler ve yara izleri etkilenir.

Son aşamada kemiklere ve iç organlara da saldırır.

Cüzzamın ilk belirtisi vücudun periferik kısımlarında - ayak parmakları veya ayaklarda - uyuşmadır.

Diğer nispeten erken belirtiler ise ciltte beyaz lekelerin oluşması ve periferik sinirlerin şişmesidir. Sinirlerin ve innervasyonun zarar görmesi sonucunda, bu cilt lekeleri daha sonra enfekte birey tarafından uyuşuk olarak deneyimlenir.

Cüzzamın olası belirtileri ve semptomları:

• Ciltte kırmızı ve beyaz lekelerin oluşması.
• Kahverengimsi mor deri lekelerinin oluşumu
• Kuru cilt
• Deri yamalarının bir "harita" halinde birleştirilmesi
• Cilt nodüllerinin oluşumu
• Ülser ve yara izi oluşumu
• Vücudun periferik bölgelerinde uyuşma
• Etkilenen bölgede uyuşma
• Kaslarda zayıflama ve atrofi
• Etkilenen bölgede deformite
• Mukoza zarı bozukluğu ve burun kanaması
• Burun sarkıklığı ve yüz deformitesi
• Kulak memelerinde deformasyon
• Larenjit
• Saç ve kaş dökülmesi
• Göz kırpma refleksinin zayıflaması ve göz kuruluğu
• Görme problemlerinden körlüğe kadar
• Erektil disfonksiyon
• Kısırlık
• Böbrek ve adrenal fonksiyon bozuklukları
• İç organ ve kemik hastalıkları

Gelişmiş ülkelerde lepra hastalığının nadir görülmesi nedeniyle, hastanın aile ve seyahat öyküsü esas olarak araştırılır.

Lepra, deri biyopsilerinin (deri biyopsisi, deri yayması) histolojik incelemesi ile kanıtlanır. Hastanın deri dokusunda Mycobacterium leprae veya Mycobacterium lepromatosis varlığı tespit edilir.

Mikobakterilerin varlığı burun salgılarında ve burun mukozası sürüntülerinde de tespit edilebilir.

Salgılar ve sürüntüler laboratuvarda özel bir Ziehl-Neelsen bakteriyolojik yöntemi kullanılarak boyanır ve lepra bakterilerinin (patojen) varlığı ve miktarı skorla belirlenir.

Bir diğer teşhis prosedürü de lepromin testidir ve bu test lepranın spesifik bir formunu ayırt etmek ve tanımlamak için kullanılır. Test, hastanın deri altı dokusuna lepromin enjekte edilmesinden oluşur. Birkaç gün sonra doktor, vücudun enjekte edilen maddeye verdiği tepkiyi inceler.

Lepromatöz formu olan bir bireyde ve ayrıca sağlıklı bir bireyde reaksiyonun olmadığı fizyolojik bir değer değerlendirilir. Aksine, tüberküloz formunda, ortaya çıkan patolojik değerler mevcuttur.

Dünyada cüzzam prevalansı ve önlenmesi

Cüzzama neden olan bakteri ile enfeksiyona karşı herhangi bir önleme yoktur. Ancak, bulaşma riski bir dizi faktör ve önlemle mutlak minimuma indirilebilir.

Bulaşmayı önlemenin ana anahtarı, cüzzam insidansının yüksek olduğu ülkelere (Afrika, Güneydoğu Asya, Nepal, Tanzanya...) seyahat etmekten kaçınmaktır. Ancak, bu ülkelere seyahat ederken bile enfeksiyon riski düşüktür. Bakteriyi bulaştırmak için bağışıklık sistemi çok zayıf ve immün yetmezlik (bağışıklık eksikliği) vardır.

Endemik olarak, cüzzam Amerika, Asya ve Afrika'daki belirli az gelişmiş ülkelerde görülür.

Avrupa'da hastalık nadir ve sporadiktir.

Dünya genelinde 2020 yılında 127.558 cüzzam vakası teşhis edilmiştir.

1954 yılından bu yana, Ocak ayının son Pazar günü Dünya Cüzzam Kontrol ve Önleme Günü olarak anılmaktadır. Bu gün, bu bulaşıcı hastalığın yaygınlığı ve erken teşhisin önemi konusunda farkındalık yaratmak için bir fırsat yaratmaktadır.