Evde hiperaktif bir çocuğunuz mu var? Hiperaktiviteyi DEHB'den nasıl ayırt edebilirsiniz?

Çocukluk çağıyla ilişkili çeşitli psikiyatrik bozukluklar uzun yıllardır incelenmektedir. 1960'larda bunlar toplu olarak hafif serebral ensefalopatiler olarak adlandırılmıştır.

1962'den itibaren hafif serebral disfonksiyon adı kullanılmıştır ve Uluslararası Hastalık Sınıflandırması'ndaki daha yeni sınıflandırmaya rağmen bugün hala birçok psikiyatrist tarafından kullanılmaktadır.

DEHB nispeten yeni bir terimdir ve 1992 yılında kamuoyunun gündemine girmiştir. Ancak dürtüsellik ve hiperaktivite ile karakterize, hafif beyin fonksiyon bozukluğu alt kategorisine ait bu dikkat eksikliği bozukluğu ancak son yıllarda popüler hale gelmiştir.

Yakın zamanda, 20. yüzyılın başlarında, birçok kişi tarafından hala bir eğitim ve ahlak bozukluğu olarak görülüyordu.

Hafif beyin fonksiyon bozukluğu ayrıca konuşma ve dil gelişimi bozuklukları, spesifik gelişimsel öğrenme ve okul becerileri bozuklukları, motor gelişim bozuklukları, karışık spesifik gelişimsel bozukluklar, otizm ve Asperger sendromu gibi yaygın gelişimsel bozukluklar ve diğer ve belirtilmemiş psikiyatrik gelişimsel bozukluklar gibi çok çeşitli diğer bozuklukları da içerir.

İngilizce kısaltması ADHD ne anlama geliyor?

DEHB (Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu), hafif beyin işlev bozukluklarına ait hiperkinetik, nörogelişimsel bir bozukluktur ve Uluslararası Hastalık Sınıflandırmasına göre çocuk psikiyatrik bozuklukları alanına girer.

Yaşamın en geç yedinci yılında ortaya çıkan bir çocukluk bozukluğu olmasına rağmen, semptomatolojisi yetişkinlikte de devam eder.

Bu İngilizce kısaltma, bir çocukta dikkat eksikliği bozukluğu, artmış aktivite (hiperaktivite) ve aşırı dürtüselliği kapsar. Bunlar, kesin bir teşhisin düşünülebileceği ve yapılabileceği üç temeldir.

Çocuğunuzda DEHB olduğunu ne zaman düşünmeye başlamalısınız?

Bir çocuğun gelişimi ve öğrenmesi, sabırlı olmanız ve tüm dikkatinizi vermeniz gereken birçok anı içerir. Bir çocuğun etrafındaki her şeyi merak etmesi normal bir durumdur ve öğrenmesinin, yeni bilgiler ve deneyimler edinmesinin bir parçası olarak fizyolojik bir süreçtir.

Bazen ebeveynler, çocuklarının sürekli bir şeylerle ilgilenmesi karşısında çaresiz kalırlar. İşte o zaman birçoğu kendi kendine çocuğun hiperaktif olduğunu söyler. Dikkat! Hiperaktif olabilir, ancak her hiperaktivite hemen DEHB anlamına gelmez. Ne zaman DEHB hakkında düşünmek gerekir?

Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu

Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu, DEHB tanısının temel dayanağıdır. Evde veya okulda belirli görevlere konsantre olamama ve odaklanamama şeklinde kendini gösterir.

Örneğin, bir çocuk konsantre olmaya başlarsa, bu uzun sürmez. Dikkatini yeterince uzun bir süre sürdürmekte zorlanır.

Başladığı ama genellikle bitiremediği aktivitelerde de durum aynıdır.

Tipik olarak, çocuk özellikle okulda daha karmaşık ve zorlu görevlerle uğraşmaktan kaçınır. Bunun yerine oyun oynar veya başka faaliyetlerle uğraşır.

Konsantre olmaz, dinlemez ve kendisinden istenileni yapmaz. Özellikle okul döneminde bu onu sorumsuz, dikkati dağınık ve tembel yapar. Duygudurum ve kontrol bozuklukları yaygındır.

Arkasında dağınıklık bırakır ve ödevlerini unutur. Sonuç olarak okulda yaşıtları kadar başarılı olamaz.

Hiperaktivite

Hiperaktivite kendini psikolojik düzeyde (artan zihinsel aktivite) ve fiziksel düzeyde (artan motor aktivite) gösterir. Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu, psikolojik temelde hiperaktivite ile yakından ilişkilidir.

Çocuk otoriteyi ya da bir başkasını dinlemeye tahammül edemez. Ancak zihni, diğer aktiviteler ve en sevdiği eğlenceler gibi binlerce başka şey hakkında binlerce başka düşünceyle yarışır.

Düşüncelerini konuşmaya dönüştürür ve biz bunu dıştan çoklu konuşma ve sürekli kesintiler olarak gözlemleriz.

Motor hiperaktivite ön plandadır, çünkü etrafındakiler tarafından en çok gözlemlenebilir olanıdır. Kendini huzursuzluk, çocuğun bir yerde kalamaması olarak gösterir. Sosyal olarak kaba olduğu durumlarda bile sürekli hareket eder.

Doğru yönlendirme ile belli bir süre sakin kalmak mümkündür, ancak çocuk için çok zordur.

Artan dürtüsellik

Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu ve hiperaktivitenin kendisine, dışarıdan çok arsız görünmeyi sağlayan artan dürtüsellik eşlik eder. DEHB'li çocuklar sadece laf kalabalığı yapmakla kalmaz, daha da önemlisi, uygunsuz zamanlarda konuşurlar.

Ne söylediklerini daha sonra öğrenene kadar üzerinde düşünmeden bir cümleyi ağzından kaçırırlar.

Ancak bunu büyük bir mesele haline getirmezler. Genellikle başka bir kişinin sözünü bitirmesine izin vermezler ve diğer insanların konuşmalarına, genellikle de eylemlerine atlarlar.

Bu, sabırsızlıklarının ve bir şeyi bekleyememelerinin sonucudur. Meydan okuyan, değişken ve uyum sağlamakta zorlanan kişilerdir. Çeşitli derecelerde saldırganlığın nedeni budur.

Tartışılmaz üçlü

Belirtiler hem ebeveyn hem de okul öğretmeni tarafından fark edilmez. DEHB'li çocukların davranışları çok belirgindir. Çoğu ebeveyn, meslekten olmayan kişiler olsalar bile, çocuklarının davranışlarının patolojisini çok iyi anlarlar.

Geçmişte bu tür çocuklar genellikle dövülür ya da ıslahevlerine gönderilirdi. Ayrıca uzmanlar tarafından uslanmazlık kötü yetiştirilme tarzına, ahlaki değerlere ya da kötü sosyo-ekonomik geçmişe bağlanırdı. Ancak bugün biliyoruz ki bazı konuşma, dikkat ya da davranış bozuklukları çocuğunuzun ya da sizin suçunuz değildir.

DEHB ve diğer bozuklukları olan çocuklarla bir dereceye kadar çalışılabilir. Eğitimcilerin özellikle çeşitli bozuklukları olan çocuklarla çalışmak üzere eğitildiği özel okullar vardır.

DEHB neden oluşur? Bu bozukluk önlenebilir mi?

Çoğu bozukluk için önleme kavramı ile karşılaşırız, yani hastalığın başlamasını önlemek. Bu, sağlıklı bir yaşam tarzı ve risk faktörlerini ortadan kaldırma çabaları ile yapılır.

DEHB söz konusu olduğunda, önleme kavramı biraz çelişkili olabilir. Çünkü ne yaparsanız yapın önleme diye bir şey yoktur. Neden mi?

DEHB büyük ölçüde kontrol edemediğimiz nedenlerden kaynaklanır. Bu nedenle, bozukluğun başlamasını önleyemeyiz. Kontrol edebildiğimiz çok az şey, örneğin genetik bir faktör nedeniyle bozukluğun ortaya çıkmayacağını garanti etmez.

Dikkat eksikliği bozukluğunun nedenleri nelerdir?

DEHB'nin tek bir nedeni yoktur. Bazı durumlarda etiyopatogenez bile belirlenemeyebilir, sadece varsayılabilir.

Bununla birlikte, nedeni ne olursa olsun, bozukluk aynı semptomlara ve sosyal yaşam üzerinde aynı etkiye sahiptir. Bu önemli olmayabilir, ancak yine de bozuklukla ilişkili bazı sorunlar vardır.

Kontrol edilemeyen genetik yatkınlıklar

Genetik, diğer birçok bozuklukta olduğu gibi bu bozukluğun gelişiminde de önemli bir rol oynamaktadır.

DEHB vakalarının %30 kadarı kalıtsal faktörlere bağlanmaktadır ve bu oran monozigotik ikizlerde şaşırtıcı bir şekilde %80'e çıkmaktadır.

Dopamin reseptörü DAT1, D2, D4 ve diğer birçok gen DEHB'nin gelişiminde rol oynamaktadır.

Bu genetik bozukluklar uydurma değil, bilimsel olarak doğrulanmış ve kanıtlanmıştır.

İlginç bir gerçek: Bazı literatürlerde, psikologların daha aşina olduğu DEHB benzeri davranış terimine rastlayabilirsiniz. Bu terim, DEHB'ye benzer, ancak dış çevresel etkilerden kaynaklanan bir davranışı adlandırır. Genetik bir temeli yoktur, bu nedenle tedavi sürecinde kolayca geri döndürülebilir ve tedavi edilebilir bir durumdur.

İntrauterin gelişim sırasında mevcut riskler

Fetüs, intrauterin gelişimi sırasında anne ve babadan kontrol edilemeyen genetik yatkınlıklar alır.

Bununla birlikte, dokuz aylık gelişimi anneden gelen dış etkilerden de etkilenebilir.

Bu terimle, karnın içindeki büyümesini olumlu ama çoğunlukla olumsuz etkileyen ve rahatsız eden her şeyi kastediyoruz. Bebek bu konuda hiçbir şey yapamaz, bu nedenle sağlıklı gelişiminin temel varsayımı anneye aittir.

Anne, mevcut rahatsızlıklarının bebek için sorun yaratmaması için mümkün olduğunca sağlıklı yaşamaya çalışmalıdır. Rahatsızlıklar derken sağlıksız bir yaşam tarzı, sigara, alkol, uyuşturucu, stres, kazalar ve diğerlerini kastediyoruz.

Enfeksiyonlar daha sonra tespit edilebilecek hasarlara neden olur

Yaygın bir mevsimsel enfeksiyon genellikle ciddi değildir ve çoğu insan tabiri caizse "atlatır." Ancak hamile kadınlarda yaygın grip bile bir sorun olabilir.

Bu, hamilelik sırasında hastalanmanın otomatik olarak bebeğe zarar vereceği anlamına gelmez. Ancak bazı ön koşullar vardır.

Gebelikte en riskli hastalıklar arasında toksoplazmoz, herpes virüslerinin neden olduğu hastalıklar, mikrosefali ile seyreden Zika virüsü, meningokok bakterilerinin neden olduğu hastalıklar ve fetüs üzerinde farklı etkileri olan diğer çeşitli hastalıklar yer almaktadır.

Hamile kadınlar hasta insanlarla temastan tamamen kaçınmaya çalışmalı (özellikle intrauterin fetal gelişim üzerinde kanıtlanmış etkileri olan ciddi hastalıklar) ve riskli ülkelere seyahat ederek kendilerini egzotik enfeksiyon riskine maruz bırakmamalıdır.

Gelişmelere rağmen, etiyolojisi bilinmeyen hastalıklar hala tanıdık bir kavramdır

Her vakada dikkat eksikliği bozukluğunun gerçek nedeni tespit edilemez. Genellikle doktorlar buna neyin neden olabileceği konusunda spekülasyon yapar, anamnez verileri toplar, genetik testler yapar ve en olası risk faktörünü neden olarak belirler.

Çoğu zaman tıbbi raporda etiyopatogenezin belirsiz olduğunu görürsünüz. Bunun nedeni, genetik testin olumsuz sonuçlanması ve aslında hastalık için varsayılan çok sayıda başka faktördür, ancak gerçek etiyoloji keşfedilmemiştir.

Bir çocuğun artan aktivitesi ne zaman bir bozukluğun sınırına gelir?

Çocuğunuzda DEHB olduğundan şüphelenmek için aşırı hareketlilik yeterli değildir. Çocuklar gelişimleri sırasında çevrelerindeki insanları, nesneleri ve durumları öğrenme ve tanıma aşamasından geçerler.

Görmek, yakalamak ve her yerde olmak istemeleri son derece normaldir. Bu nedenle, aşırı çocukluk oyunculuğu ve merakı fizyolojik bir olgudur. Bir çocuğun ebeveynlerinden daha uzun süre aktif kalabilmesi oldukça yaygındır.

Sadece bir doktor DEHB tanısı koyabilir. Bu da çocuğun akrabalarından, genellikle ebeveynlerinden anamnestik veriler alınarak, onlarla ve hastayla görüşülerek, risk faktörleri değerlendirilerek, temel semptom üçlüsünün varlığı ve tabii ki genetik testlerle yapılır. Çocuğun davranışı, bir psikiyatristle yapılan bir dizi seansa paralel olarak uzun bir süre boyunca izlenir.

Bu sadece artan aktivite mi yoksa daha çok bir bozukluk mu?

DEHB dikkat bozukluklarından biri olmasına rağmen, hiperaktivite tüm semptomların başında gelir. Bu aşırı ve sürekli ise hastalık sınırındadır.

Çocuk huzursuzdur, bir yerde uzun süre oturamaz, sürekli kıpır kıpırdır, hareket eder. Oturduğunda belirgin motor huzursuzluk vardır (sürekli elleriyle oynar, sandalyesini tekmeler).

Motor huzursuzluğun sürekli değil ara sıra olmasını normal kabul ediyoruz. Yetişkin olsun çocuk olsun herkesin kötü bir günü olabilir. Herhangi bir nedenle sinirlilik, endişe veya korku (sınav, öğretmen, sınıf arkadaşı korkusu) ortaya çıkabilir.

Bu durum kendini geçici psikomotor huzursuzluk olarak gösterebilir. Bu durum geçicidir ve altta yatan sorun çözüldükten sonra azalır.

Bir başka özellik de dikkat eksikliği bozukluğudur.

Çocuğun ilgisini çekmeyen veya eğlendirici olmayan bir şeye yeterince uzun süre dikkatini vermemesi bir patoloji olarak kabul edilemez.

Ancak herhangi bir aktiviteye konsantre olamıyor, her şeyi çok kısa sürelerde yapıyor ve bu süre uzun süre devam ediyorsa dikkatli olunmalıdır. Dikkat eksikliği bozukluğu olan bir çocuk için sınıfta konuşmak da bir dikkat dağıtıcıdır.

Üçlü, DEHB'nin genel resmini şekillendiren dürtüsellik ile tamamlanır. Konsantrasyon eksikliği, dikkatsizlik ve sürekli hareket etmenin yanı sıra, her şeye arsız bir alt ton veren artan dürtüselliktir.

Çocuk yıkıcıdır, otoriteye (ebeveyn, öğretmen) karşı saygısızdır. Kınamaları önemsemez ve sık sık bunlar hakkında yorum yapar. Sık sık konuşmaya atlar.

Bu üç ayırt edici ve açık işaretin varlığı, bir şeylerin yanlış olduğu anlamına gelir. Hala çocuğu azarlamaya ve yönlendirmeye çalışıyorsanız, ancak çabalarınız uzun vadede boşa çıkıyorsa, profesyonel yardım almanız gerekir.

İlginç: Literatürde ADD (Attention Deficit Disorder) kısaltmasına da rastlayabilirsiniz. Bu, Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu için nispeten yeni bir isimdir.

Yetişkinlikte DEHB

DEHB yetişkinlikte ortaya çıkmaz! DEHB'nin yetişkinlikte teşhis edilmesi, bozukluğun belirli bir bireyin doğumundan sonra var olduğu anlamına gelir. Sadece uzun yıllar boyunca fark edilmemiştir.

Birkaç yıl öncesine kadar kimse bu bozuklukla bugünkü kadar ilgilenmiyordu. DEHB'nin semptomlarının yetiştirilme ve ahlak kusurları olduğu düşünülüyordu.

Bu nedenle ergenler sık sık ıslahevlerine gönderilir, yetişkinler ise yanlış bir şekilde tuhaf, kaba, iflah olmaz, kötü ahlaklı ve genellikle aptal insanlar olarak görülürdü. Şimdi bile eleştirenler var.

DEHB'li yetişkinlerde sağlıklı insanlara kıyasla farklılıklar

1. Dikkatsizlik ve dikkatsizlik devam eder, bu da iş yerinde sorunlara neden olabilir.
2. Bir yetişkinde, kötü iş organizasyonu, sorumsuzluk ve genel netlik eksikliği ön plandadır.
3. Eşlik eden depresyon yaygındır, ergenlik gibi erken bir dönemde ortaya çıkar ve gençler tarafından yetişkinliğe taşınır.
4. Duygusal dengesizliğe de rastlanır. Bu bozukluklar yanlış anlamalara ve diğer insanlarla sık sık çatışmalara neden olma eğilimindedir.
5. Sonuç genellikle bağımlılıktır ve bunun sonuçları alkol ve diğer maddelerden uzak durma ile ele alınır.

Yetişkinlikte tedavi edilmezse, DEHB bozukluğa neden olabilir:

1. Sık iş değişiklikleri, iş arkadaşları ve amirlerle çatışmalar ve hatta iş kaybı.
2. Kişiler arası ilişkilerin bozulması, arkadaş ve tanıdık kaybı
3. Partner ve evlilik uyuşmazlıkları, ayrılıklar ve boşanma
4. Kendi çocuklarını yetiştirme ile ilgili sorunlar, çocuğun diğer ebeveyne yapışması, ebeveyn-çocuk ilişkisinin kaybı
5. Madde bağımlılığı, diğer psikiyatrik hastalıklar ve intihar eğilimlerine yol açan depresyon